Đo loãng xương (đo mật độ xương BMD) là gì?

Đo loãng xương là một quá trình đánh giá chất lượng và độ mật độ của xương trong cơ thể. Hoạt động này giúp phát hiện sớm và theo dõi các vấn đề về xương, từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa, điều trị kịp thời để giảm nguy cơ gãy xương, cũng như duy trì sức khỏe xương tốt. Vậy đo loãng xương là gì? Thực hiện bằng phương pháp nào? Cùng tìm hiểu ngay trong bài viết sau.

1. Đo loãng xương (đo mật độ xương) là gì?

Đo loãng xương, hay đo mật độ xương (Bone Mineral Density – BMD), là một kỹ thuật sử dụng tia X hoặc hấp thụ tia X năng lượng kép (DEXA hoặc DXA) hoặc chụp CT để xác định hàm lượng canxi và các khoáng chất trong xương. Những khu vực thường được đo mật độ xương bao gồm cột sống, hông và xương cẳng tay.

Kỹ thuật này cung cấp thông tin quan trọng về khối lượng xương của bạn, cho bạn biết liệu bản thân có đang trong tình trạng giảm mật độ xương hay không. Khi mật độ xương giảm, xương sẽ trở nên giòn và dễ gãy hơn. Bằng việc thực hiện đo loãng xương (đo BMD), bạn sẽ xác định mức độ loãng xương, từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa và điều trị thích hợp.

Xem thêm về các phương pháp chẩn đoán bệnh loãng xương

2. Tại sao cần đo mật độ xương (BMD)?

Thực hiện đo mật độ xương có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong quá trình chẩn đoán loãng xương, đồng thời mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh. Mục đích chính của việc thực hiện xét nghiệm mật độ xương là để sớm phát hiện các vấn đề về loãng xương (xương mỏng, yếu) và mất xương (giảm khối lượng xương). Nhờ vào kết quả xét nghiệm, các bác sĩ có thể:

• Xác nhận chẩn đoán loãng xương nếu bạn đã bị gãy xương: Đo BMD giúp xác nhận chẩn đoán loãng xương khi bạn bị gãy xương một hoặc nhiều lần. Kết quả xét nghiệm sẽ cung cấp thông tin về mật độ xương của bạn, giúp bác sĩ xác định mức độ loãng xương và đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.
• Dự đoán khả năng gãy xương trong tương lai: Việc đo BMD cung cấp thông tin quan trọng để dự đoán nguy cơ gãy xương trong tương lai. Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể đưa ra những khuyến nghị phòng ngừa và điều trị để giảm nguy cơ gãy xương, bảo vệ sức khỏe xương của bạn.
• Xác định tỷ lệ mất xương: Đo BMD cung cấp thông tin về tỷ lệ mất xương, tức là mức độ giảm khối lượng xương. 
• Xem xét việc điều trị có hiệu quả: Khi đã xác định mật độ xương của bạn, kết quả đo BMD sẽ giúp theo dõi hiệu quả của liệu pháp điều trị. Kết quả này cho phép các chuyên gia y tế điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết.

3. Những trường hợp nào cần đo loãng xương?

Có nhiều yếu tố nguy cơ gây loãng xương, trong đó nhóm đối tượng cần được tiến hành đo mật độ xương bao gồm:

• Phụ nữ sau mãn kinh không dùng estrogen
• Nhóm tuổi cao, phụ nữ trên 65 tuổi và nam giới trên 70 tuổi
• Người hút thuốc
• Tiền sử gia đình có người bị gãy xương hông
• Người có sử dụng thuốc thuộc nhóm steroid (như prednisone) lâu dài hoặc một số loại thuốc khác cũng gây cản trở quá trình tái tạo xương và gây loãng xương
• Người mắc một số bệnh như viêm khớp dạng thấp, tiểu đường loại 1, bệnh gan, bệnh thận, cường giáp hoặc cường cận giáp
• Người nghiện rượu
• BMI thấp (chỉ số khối cơ thể)
• Phụ nữ đã từng được điều trị bằng liệu pháp thay thế hormone trong một thời gian dài (trên 10 năm).
• Nam giới trong độ tuổi từ 50 đến 69 tuổi bị tăng glucocorticoid, lạm dụng thuốc lá và rượu, giảm năng tuyến sinh dục nam (Hypogonadism), suy thận.

Ngoài ra, các bác sĩ cũng có thể đề nghị thực hiện kiểm tra mật độ xương khi bạn rơi vào những trường hợp sau:

• Suy giảm chiều cao: Bất cứ ai bỗng nhiên thấy mình dường như thấp đi có thể nghĩ đến vấn đề gãy xương sống và nguyên nhân sâu xa là do bị loãng xương.
• Gãy xương: Điều này không chỉ xảy ra khi gặp phải những chấn thương mạnh (té ngã, tai nạn…) mà có thể đến từ những lý do khó ngờ như ho hay hắt hơi quá mạnh. Theo đó, khi một đoạn xương trở nên suy yếu, nguy cơ xương bị vỡ dễ xảy ra hơn so với bình thường.
• Thực hiện thủ thuật cấy ghép: Việc sử dụng thuốc chống thải ghép ở những ca bệnh cấy ghép nội tạng hoặc tủy xương cũng là nguyên nhân gây loãng xương (do thuốc gây ảnh hưởng đến quá trình tái tạo xương).
• Sự suy giảm hormone estrogen ở phụ nữ do những nguyên nhân như điều trị ung thư, suy giảm tự nhiên sau tuổi mãn kinh…
• Đối tượng nam giới đã trải qua điều trị ung thư tuyến tiền liệt (do giảm nồng độ testosterone) cũng cần được xem xét thực hiện kỹ thuật này.

Xem thêm: Người bệnh quan tâm: Đo loãng xương bao nhiêu tiền?

4. Quy trình đo độ loãng xương

Quy trình đo loãng xương gồm các bước cơ bản sau:

4.1. Chuẩn bị trước khi thực hiện

Người bệnh sẽ được yêu cầu ngừng cung cấp canxi cho cơ thể trong vòng 24 – 48 giờ trước khi thực hiện đo mật độ xương. Trang phục cũng là một điểm quan trọng cần chú ý, bạn sẽ được yêu cầu mặc những trang phục không có các chi tiết bằng kim loại khi thực hiện kỹ thuật này.

4.2. Quy trình đo mật độ xương

Sau khi đã thực hiện các khâu chuẩn bị người bệnh sẽ được thực hiện đo mật độ xương theo các bước sau:

• Người bệnh cần nằm trên giường bệnh ở một tư thế thoải mái và thuận tiện nhất cho việc thực hiện kỹ thuật này.
• Máy đo sẽ di chuyển lên xuống để thực hiện việc đo lường trên cơ thể người bệnh, thời gian thực hiện khoảng 30 phút.
• Sau khi thực hiện xong các bác sĩ sẽ đọc kết quả và trả kết quả đo mật độ xương về cho người bệnh.

Tùy thuộc vào mức độ hiện đại của máy móc và kinh nghiệm của bác sĩ thực hiện đo mà kết quả sẽ được trả về nhanh hay chậm. Ngày nay, với sự đổi mới về máy móc thì thời gian chờ đợi kết quả cũng được rút ngắn và kết quả cũng chính xác hơn.

4.3. Kết quả đo mật độ xương

Kết quả đo lường mật độ xương có thể cho thấy được xương của bạn có bị suy yếu hay gặp các vấn đề khác về xương khớp hay không. Kết quả nhận được sẽ được xác định qua hai điểm: điểm T và điểm Z.

Đầu tiên kết quả BMD sẽ được so sánh với kết quả của những người ở độ tuổi 25 – 35 có cùng giới tính và dân tộc với người thực hiện đo mật độ xương. Mức độ lệch chuẩn của bạn với người được so sánh chính được gọi là điểm T (SD).

Mức độ loãng xương của người bệnh theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO được xác định dựa trên các mức độ như sau:

• Điểm T khoảng 1 SD (+1 hoặc -1): mật độ xương ở mức bình thường.
• Điểm T từ 1 – 2,5 SD (-1 đến -2,5 SD): mật độ xương thấp.
• Điểm T từ 2,5 SD trở lên: loãng xương.

Ngoài điểm T, mức độ loãng xương của người bệnh còn được xác định qua chỉ số Z, điểm Z thể hiện sự chênh lệch mật độ xương của bạn so với những người cùng độ tuổi, dân tộc,… Theo Hiệp hội Đo mật độ lâm sàng quốc tế (ISC) điểm Z được đánh giá như sau:

• Điểm Z > -2.0: xương bình thường.
• Điểm Z = +0,5 hoặc -0,5 và -1,5: phổ biến ở phụ nữ tiền mãn kinh.
• Điểm Z nhỏ hơn hoặc bằng -2.0: mật độ xương thấp hơn tiêu chuẩn.

Ngoài xét nghiệm mật độ xương, bác sĩ cũng có thể đề xuất các xét nghiệm khác như xét nghiệm máu để xem xét nguy cơ mắc bệnh thận, đánh giá chức năng tuyến cận giáp, đánh giá mức độ khoáng chất (canxi) trong cơ thể liên quan đến sức khỏe xương.

5. Đo loãng xương có hiệu quả không?

Đo loãng xương là một phương pháp đơn giản, hiệu quả trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh loãng xương. Thực tế cho thấy, nhiều người đã nhận thức về tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với sức khỏe xương từ sớm, nhưng do thiếu kiến thức, không thực hiện đúng cách nên không đạt được hiệu quả như mong muốn. Ví dụ, việc bổ sung canxi quá mức có thể vô tình gây hại cho cơ thể, nếu không kết hợp với việc sử dụng vitamin D3 để giúp canxi dễ dàng hấp thụ từ ruột vào máu và cung cấp cho các tế bào cần thiết.

Do đó, đo loãng xương là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe xương khớp. Đặc biệt, những người ở độ tuổi U40 (nữ từ 40 đến 45, nam từ 50 đến 60) khi gặp các dấu hiệu như đau nhức xương, mỏi khớp hoặc dễ bị chấn thương do va chạm nhẹ, cần đi khám ngay, bởi những dấu hiệu này có thể cho thấy bệnh đã phát triển nặng.

Xem thêm: Đo loãng xương ở đâu tốt? Những địa chỉ uy tín hiện nay

6. Phương pháp đo mật độ xương BMD

6.1. Đo mật độ loãng xương bằng phương pháp Dexa

DEXA là viết tắt của Dual Energy X-ray Absorptiometry, một phương pháp đo mật độ xương được sử dụng phổ biến trên toàn cầu. Xét nghiệm này sử dụng tia X với liều chiếu thấp hơn so với chụp X quang phổi. Độ chính xác của phương pháp đo loãng xương này cao, dao động từ 85% đến 99%.

Quy trình đo mật độ loãng xương bằng phương pháp Dexa diễn ra như sau:

• Bệnh nhân nằm ngửa trên một bàn đệm trong tư thế thẳng hai chân. Tùy trường hợp, có thể yêu cầu bạn đặt chân lên một bục đệm đặc biệt.
• Hai máy quét sẽ được sử dụng. Một máy quét sẽ di chuyển qua cột sống và hông dưới của bạn, trong khi máy quét thứ hai, được gọi là trình tạo photon, sẽ chạy phía dưới bạn. Hình ảnh từ hai máy quét này sẽ được kết hợp và gửi đến máy tính để xử lý dữ liệu. Kỹ thuật viên sẽ theo dõi quy trình này trên màn hình máy tính.
• Bệnh nhân cần nằm yên, bác sĩ có thể yêu cầu bạn nín thở để đảm bảo độ chính xác của kết quả.
• Nếu muốn đo mật độ xương ở cẳng tay, ngón tay, bàn tay hoặc bàn chân, một máy quét di động (quét DEXA ngoại vi hay p-DEXA) có thể được sử dụng để thực hiện quy trình này.

6.2. Đo mật độ xương bằng tia X (DXA)

Phương pháp đo mật độ xương bằng tia X là một kỹ thuật sử dụng tia X năng lượng kép để đo và đánh giá tình trạng mất xương. Thông thường, kỹ thuật này được áp dụng chủ yếu trong khu vực cột sống và cổ xương đùi.

Qua việc sử dụng tia X năng lượng kép, quá trình đo mật độ xương có thể cung cấp thông tin chi tiết về mật độ và cấu trúc xương. Điều này cho phép các chuyên gia y tế đánh giá rõ ràng tình trạng mất xương, theo dõi tình trạng xương của bệnh nhân và đưa ra phương án điều trị phù hợp.

Tổng kết lại, đo loãng xương là một quy trình quan trọng để đánh giá sức khỏe xương và phát hiện sớm nguy cơ loãng xương. Nhờ đó chúng ta có thể đưa ra những biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp để bảo vệ sức khỏe xương khớp.

Để luôn có một hệ xương khớp chắc khỏe, bạn cần xây dựng một chế độ dinh dưỡng khoa học, tập luyện đều đặn. Bên cạnh đó, bạn nên kết hợp sử dụng các sản phẩm có chứa bộ 3 Canxi dạng nano, vitamin D, MK7. Sản phẩm giúp tăng khả năng hấp thu Canxi cho cơ thể lên mức tối đa, đồng thời giúp giảm lượng canxi cần bổ sung mỗi ngày. Nhờ đó hệ xương khớp luôn được chắc khỏe, dẻo dai, cải thiện tình trạng loãng xương hiệu quả.

Bài viết liên quan:

• Cách phòng bệnh loãng xương hiệu quả không phải ai cũng biết
• Điều trị bệnh loãng xương như thế nào mới hiệu quả?