Hội chứng tiền đình: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Hội chứng tiền đình xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau và sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống sinh hoạt của người bệnh. Cùng tìm hiểu về hội chứng này để biết cách phân biệt và điều trị kịp thời nhé.

1. Hội chứng tiền đình là gì?

Hệ thống tiền đình thuộc hệ thần kinh nằm ở phía sau ốc tai (hai bên), bao gồm các bộ phận của tai trong, dây thần kinh sọ số 8 và não bộ xử lý thông tin cảm giác liên quan đến việc duy trì tư thế, dáng bộ, kiểm soát sự cân bằng và chuyển động của mắt và cơ thể. Khi có nguyên nhân nào đó làm tổn thương các bộ phận này đều có thể gây ra hội chứng tiền đình. Ngoài ra yếu tố di truyền, môi trường hay có thể không rõ nguyên nhân cũng là lý do gây tình trạng rối loạn tiền đình.

2. Phân loại hội chứng tiền đình như thế nào?

Hội chứng tiền đình được phân loại thành hai loại là hội chứng tiền đình ngoại vi hoặc hội chứng tiền đình trung ương căn cứ vào vị trí rối loạn chức năng của con đường phản xạ tiền đình.

Hội chứng tiền đình ngoại vi

Hội chứng tiền đình ngoại vi xảy ra khi nguyên nhân gây ra bệnh là các vấn đề với tai trong, bao gồm các kênh bán nguyệt, ốc tai và dây thần kinh tiền đình. Hội chứng này chiếm hơn 90% người mắc hội chứng tiền đình. Chẩn đoán phổ biến nhất là chứng chóng mặt tư thế kịch phát lành tính, chiếm 32% trong tất cả các bệnh lý thuộc hội chứng tiền đình ngoại vi. Các nguyên khác gồm bệnh Meniere, chóng mặt do thị giác, viêm mê đạo, hội chứng hở ống bán khuyên trên. Ngoài ra cúm, cảm lạnh thông thường, nhiễm trùng do vi khuẩn có ảnh hưởng đến tai trong, sử dụng thuốc thuộc nhóm kháng sinh aminosid, thuốc lợi tiểu như furosemid acid ethacrynic liều cao hoặc chấn thương thực thể như gãy xương sọ gây ra tình trạng chóng mặt bởi chuyển động cũng được xếp vào loại hội chứng này.

Người bệnh bị chóng mặt ngoại biên thường có biểu hiện mất cân bằng, chóng mặt dữ dội và kéo dài, buồn nôn, ói mửa, giảm thính lực, ù tai, đầy tai, điếc đặc, da tái xanh, vã mồ hôi, giảm nhịp tim. Tuy nhiên hội chứng tiền đình ngoại vi do tổn thương hệ tiền đình ngoại biên thường có xu hướng cải thiện trong một khoảng thời gian ngắn từ vài ngày đến vài tuần.

Hội chứng tiền đình trung ương

Hội chứng tiền đình trung ương gây chóng mặt là phát sinh do các chấn thương đến những trung tâm cân bằng của hệ thần kinh trung ương. Đây thường là hệ quả của một tổn thương ở não hoặc tiểu não và thường ít gây ảo giác chuyển động hay buồn nôn hơn so với chóng mặt có nguồn gốc ngoại vi. Hội chứng tiền đình trung ương có thể có những khiếm khuyết về thần kinh đi kèm, như nói chậm và nhìn đôi, đặc biệt là chứng rung giật nhãn cầu bệnh lý.

Một số tình trạng tại hệ thống thần kinh trung ương có thể dẫn đến hội chứng tiền đình trung ương là các tổn thương do nhồi máu hoặc xuất huyết, khối u xuất hiện ở tiểu não, các rối loạn cột sống cổ như thoái hóa đốt sống cổ, hội chứng cột tủy bên, dị tật Chiari, đa xơ cứng, bệnh Parkinson cũng như các rối loạn chức năng não nói chung. Hội chứng tiền đình trung ương thường rất ít cải thiện hoặc có thể cải thiện chậm hơn do các tổn thương thực thể tại não và ít có khả năng bù trừ so với hội chứng tiền đình ngoại vi.

3. Các triệu chứng của hội chứng tiền đình

Hệ thống tiền đình bao gồm các bộ phận tại tai trong và não, kiểm soát sự cân bằng của cơ thể và sự chuyển động của mắt nên khi hệ thống này bị tổn thương, lão hóa hoặc chấn thương, hội chứng tiền đình có thể có các triệu chứng, dấu hiệu phổ biến sau:

• Chóng mặt
• Mất cân bằng và mất phương hướng không gian
• Rối loạn thị lực
• Buồn nôn hoặc nôn mửa
• Cảm giác “nôn nao” hay “say sóng” trong đầu
• Nhức đầu
• Nói lắp
• Thay đổi thính giác
• Thay đổi nhận thức
• Thay đổi tâm lý
• Một số triệu chứng khác như khó tập trung và chú ý, dễ bị phân tâm, dễ quên hay mất trí nhớ ngắn hạn…

4. Cách chẩn đoán hội chứng tiền đình như thế nào?

Do các cơ quan tiền đình bắt đầu từ tai trong và dây thần kinh sọ não số 8 đi vào nhân xám trong trung tâm não, tạo thành một hệ thống phức tạp nên nhất định phải đánh giá kỹ lưỡng từ vùng tai trong. Bác sĩ sẽ hỏi thăm về tình trạng, các dấu hiệu của người bệnh, sau đó có thể chỉ định thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán để đánh giá chức năng hệ thống tiền đình. Đồng thời cũng xem xét loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự.

Bác sĩ sẽ tiến hành các nghiệm pháp chẩn đoán hội chứng tiền đình là các bài kiểm tra chức năng tiền đình như cử động bản năng của nhãn cầu khi có các kích thích tại ốc tai. Bác sĩ cũng sẽ theo dõi xu hướng quay đầu, dáng đi, tư thế, điệu bộ của người bệnh cũng như khả năng giữ cân bằng của cơ thể trong không gian qua đó biết tình trạng chóng mặt là do hội chứng tiền đình hay các bất thường tại cơ quan khác.

Do dây thần kinh sọ thứ 8 đảm nhận cả hai chức năng thính lực và tiền đình nên đo thính lực cũng là một thành phần trong thăm khám tiền đình Hai chức năng này khi vào trong trung ương não lại kết thúc bằng các nhân xám khác nhau nên theo đó bất kỳ nguyên nhân nào gây ra hội chứng tiền đình cùng lúc với tổn thương chức năng thính giác thì được suy luận là tại vị trí tiền đình ngoại biên, là khi người bệnh bị rối loạn tiền đình và có bằng chứng mất thính giác, ù tai hay nghe thấy tiếng ồn trong tai.

Ngoài ra bác sĩ sẽ chỉ định Chụp X-quang cột sống cổ, siêu âm Doppler động mạch cảnh, đốt sống để xác định các mảng xơ vữa, bóc tách động mạch gây hẹp mạch, tắc mạch…, chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp cắt lớp vi tính (CT) để có thể phát hiện các nguyên nhân của hội chứng tiền đình trung ương hay xét nghiệm công thức máu, sinh hóa máu, xét nghiệm dị ứng, kiểm tra thị lực…

5. Hội chứng tiền đình được điều trị bằng cách nào?

Việc điều trị chứng chóng mặt, tình trạng mất cân bằng do rối loạn chức năng tiền đình phụ thuộc vào các triệu chứng, tiền sử bệnh và sức khỏe tổng quát nói chung. Và để tránh bỏ sót khả năng hội chứng tiền đình xảy ra là do tác dụng phụ khi điều trị một số bệnh lý khác. Các cách áp dụng để điều trị hội chứng tiền đình là:

Điều chỉnh tư thế

Người bệnh áp dụng các bài tập đầu, cơ thể và mắt để điều chỉnh não bộ trong việc nhận biết và xử lý tín hiệu từ hệ thống tiền đình và phối hợp chúng với thông tin từ thị giác và cảm giác sâu.

Tái định vị sỏi ốc tai

Đây là một hình thức chuyên biệt để điều trị chứng chóng mặt tư thế kịch phát lành tính. Phương pháp điều trị này thường được gọi là thao tác Epley gồm một loạt các chuyển động đầu và thân liên hoàn để di chuyển những sỏi ốc tai đi vào bên trong.

Thay đổi lối sống

Nhiều người mắc bệnh Meniere, chóng mặt liên quan đến chứng đau nửa đầu thấy rằng những sửa đổi nhất định trong chế độ ăn uống là rất hữu ích trong việc kiểm soát chóng mặt.

Tăng cường giao tiếp xã hội

Các triệu chứng từ hội chứng tiền đình đôi khi là vô hình và không thể đoán trước, gây ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý do đó người bệnh cần được hỗ trợ và tư vấn để thay đổi lối sống, tránh trầm cảm, lo lắng quá mức, nhất là khi sự thuyên giảm không như mong đợi.

Sử dụng thuốc

Việc sử dụng thuốc trong điều trị rối loạn tiền đình phụ thuộc vào việc rối loạn chức năng hệ thống tiền đình ở giai đoạn đầu hay cấp tính hoặc mãn tính (cấp tình thường kéo dài đến 5 ngày, mãn tính từ trên 5 ngày) với các thuốc điều trị chóng mặt, giảm kích thích tiền đình hay thuốc an thần, chống nôn. Đối với các bệnh lý gây ra bởi hội chứng tiền đình trung ương, chỉ định thuốc cần phù hợp với các tổn thương trong não như do đột quỵ, viêm não hay thoái hóa.

Phẫu thuật

Khi các phương thức điều trị y tế nêu trên không hiệu quả, thì phẫu thuật có thể được xem xét trong việc đối phó với hội chứng tiền đình, được thực hiện tùy thuộc vào chẩn đoán và tình trạng thể chất của từng cá nhân. Đối với hội chứng tiền đình ngoại biên, phẫu thuật là nhằm điều chỉnh hoặc phá hủy để ổn định chức năng của tai trong hay ngăn chặn việc dẫn truyền thông tin cảm giác từ tai trong đến não. Còn trong hội chứng tiền đình trung ương, can thiệp ngoại khoa có thể gặp hạn chế do tổn thương thực thể trong nhu mô não.

Bên cạnh các biện pháp điều trị này thì người bệnh mắc hội chứng tiền đình có thể dùng thêm sản phẩm có tác dụng tăng lưu thông máu và bảo vệ hệ thần kinh như sản phẩm có chứa fursultiamine (tiền vitamin B1), vitamin B2, B6, ginkgo biloba, cao blueberry. Các thành phần có trong sản phẩm này có tác dụng hỗ trợ điều trị và dự dự phòng bệnh rối loạn tiền định, giảm các triệu chứng của bệnh rối loạn tiền đình hiệu quả.

Hội chứng tiền đình không làm sức khỏe giảm sút trầm trọng nhưng ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống của người bệnh. Do đó khi có các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt…, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được thăm khám, xác định nguyên nhân cũng như có biện pháp điều trị kịp thời.