Mạch máu, vì đâu xơ vữa?

Có một điều chắc hơn đinh đóng cột là phía sau nhiều căn bệnh nghiêm trọng như cao huyết áp, tiểu đường, cườm mắt, viêm gan, thấp khớp, kể cả trầm uất đều có bàn tay phá hoại của hiện tượng xơ vữa mạch máu.

Khi phân tích mảng xơ vữa, thầy thuốc tìm thấy trong đó nhiều thành phần như chất mỡ trong máu, sợi đông huyết fibrinogen, tiểu cầu… Tất cả hòa quyện vào nhau thành lớp hồ trét cứng mặt trong thành mạch khiến mạch máu mất nhu động nhịp nhàng, đồng thời kích thước lòng mạch máu càng lúc càng thu hẹp.

Máu quá đậm đặc

Dòng máu chảy qua đoạn xơ vữa chẳng khác nào xe tải vào đường hẻm, sớm muộn cũng kẹt cứng. Mạch máu khi đó tắc nghẽn khiến vùng mô thiếu máu bị hoại tử, như trong trường hợp nhồi máu cơ tim. Nếu áp lực ở đầu vào quá cao, như trong trường hợp cao huyết áp, trong khi đầu ra bít kín thì vỡ mạch máu, như trong trường hợp tai biến mạch máu não, là chuyện khó tránh.

Điều đáng nói, theo kết quả của nhiều công trình nghiên cứu trong thập niên gần đây, là cho dù chất mỡ trong máu tăng cao nhưng mạch máu vẫn có thể không xơ vữa. Trái lại, mạch máu vẫn xơ vữa dễ dàng mặc dầu mỡ máu trong định mức bình thường nếu dòng máu chảy quá chậm vì quá đậm đặc, như trong trường hợp bệnh tiểu đường. Chất trung gian homocystein – có tác dụng như lớp keo dán dính tiểu cầu, sợi đông huyết vào thành mạch – tăng quá cao trong máu, như thường gặp ở những người phải ngày đêm đồng hành cùng stress.

Cũng chính vì thế mà các hoạt chất, như flavonoid trong cây thuốc, có công năng vừa giữ cho máu loãng, vừa hạ mỡ trong máu, vừa bảo vệ thành mạch và nhất là ức chế tiến trình phóng thích homocystein đang được thầy thuốc sử dụng như phương án phòng bệnh cho mọi đối tượng dễ là miếng mồi ngon của tình trạng xơ vữa mạch máu.

Già không bỏ, nhỏ không tha

Nếu thầy thuốc bên Đức trong ngày Bệnh tim mạch năm nay đã phải bẽ bàng với con số hơn 150.000 trường hợp nhồi máu cơ tim và không dưới 60.000 ca tai biến mạch máu não trong năm qua thì con số tử vong ở xứ mình có nhẹ lắm cũng phải nhân đôi. Đáng nói hơn nữa là bệnh nhân trong 50% trường hợp thuyên tắc mạch vành và đột quỵ không hề bị cao huyết áp. Bên cạnh đó, hơn 30% nạn nhân phải vào cấp cứu vì bệnh tim mạch có lượng mỡ trong máu trước đó trong định mức bình thường.

Đáng lo hơn nữa là nếu trước đây nữ giới thuộc nhóm ít bị thiếu máu cơ tim hơn cánh đàn ông thì hiện số bệnh nhân má hồng phải vào bệnh viện cấp cứu vì cơn đau thắt ngực đã ngang ngửa với giới mày râu. Thêm vào đó, tỉ lệ tử vong ở phụ nữ thậm chí cao hơn đàn ông!

Tuy nhiên, điểm đáng nói hơn hết là nếu tai biến mạch máu não trước đây được xem như tai nạn của người cao tuổi thì hiện nay rõ ràng “nhỏ cũng không tha”. Nếu nhồi máu cơ tim trước đây là ách giữa đàng của người từ tuổi ngũ tuần trở lên thì nay đã trở thành mối đe dọa của người còn rất trẻ nhưng có cuộc sống gặp stress thường hơn gặp… người thân.

Lại cũng là stress

Tại sao huyết áp bình thường, lượng mỡ trong máu không cao mà số bệnh nhân cần cấp cứu chỉ tăng chứ không giảm? Câu hỏi tưởng chừng nghịch lý nhưng không nghịch lý chút nào. Nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não sở dĩ chiếm thế thượng phong là vì, theo kết quả của hàng chục công trình nghiên cứu gần đây, mạch máu cho dù chưa xơ vữa hẳn hòi nhưng bất ngờ co thắt thái quá dưới tác động của stress. Tình trạng đó càng nguy kịch hơn nữa nếu dòng máu luân lưu quá chậm do máu quá đậm đặc.

Bằng chứng là đối tượng có dòng máu không đậm đặc rõ ràng ít gặp vấn đề với mạch vành, với vi mạch trên vỏ não, trên đáy mắt. Cũng vì lý do đó mà thầy thuốc nằm lòng nguyên tắc của y học cổ truyền phương Đông “khí hành tất huyết hành” bao giờ cũng dùng thuốc có tác dụng “3 trong 1”, vừa giữ máu loãng, vừa chống co thắt mạch máu, vừa tạo tác dụng thư giãn cho người muốn phòng bệnh tim mạch.

Giọt máu đào tất nhiên không nên loãng như nước lã nhưng nếu có cách nào giữ cho máu loãng một chút thì chuyện phòng ngừa biến chứng của bệnh tim mạch vẫn khả thi. Kẹt một nỗi là cuộc sống càng căng thẳng máu lại càng đậm đặc, càng kẹt hơn nữa là trong mê lộ của cuộc sống hiện đại này, mấy ai tìm được phút bình yên.

BS Lương Lễ Hoàng
Trung tâm Điều trị Oxy cao áp, TP.HCM

Mọi thắc mắc bạn đọc vui lòng liên hệ để được tư vấn và giải đáp miễn phí : 0896509509 – 19001259 hoặc Email : songkhoe@bacsituvan.vn