Quá trình đông máu diễn ra như thế nào và cơ chế đông cầm máu

Đông máu là quá trình phức tạp để tạo ra cục máu đông và là cơ chế quan trọng trong quá trình cầm máu. Cùng tìm hiểu về cách quá trình đông máu diễn ra và các rối loạn đông, cầm máu thường gặp trong bài viết sau đây.

1. Đông máu là gì?

Khi cơ thể có hiện tượng chảy máu thì các yếu tố đông máu được kích hoạt và quá trình đông máu diễn ra để ngăn chặn hiện tượng mất máu ra bên ngoài. Đông máu là một cơ chế quan trọng trong quá trình cầm máu. Hiện tượng đông máu là khi một protein hòa tan trong máu chuyển hóa thành một sợi huyết dạng gel rắn. Chức năng của sợi huyết này chính là lấp đầy vị trí thành mạch bị đứt hoặc tổn thương nhằm ngăn ngừa được tình trạng chảy máu, đồng thời hạn chế những nguy hiểm có thể xảy ra do cơ thể mất quá nhiều máu.

2. Quá trình đông máu diễn ra như thế nào?

Bình thường máu ở trạng thái lỏng và dễ dàng lưu thông trong lòng mạch. Trong trường hợp lòng mạch bị tổn thương thì máu sẽ đông lại thành cục để ngăn chặn tình trạng chảy máu. Quá trình đông máu – cầm máu được diễn ra nhằm đảm bảo dòng máu được lưu thông và đồng thời cầm máu nhanh chóng trong trường hợp mạch máu bị tổn thương hoặc mạch máu bị đứt. Quá trình đông máu được diễn ra nhờ những yếu tố vật lý và các protein huyết tương. Cơ chế đông và cầm máu trong cơ thể diễn ra gồm 4 giai đoạn chính sau:

2.1. Co mạch

Co mạch còn gọi là là cầm máu ban đầu, quá trình cầm máu xảy ra ngay khi thành mạch máu bị tổn thương. Dưới tác động của cơ chế thần kinh cho biết cảm giác đau và tế bào nội mạc phóng thích thể dịch, phản xạ co mạch diễn ra đầu tiên để làm giảm tốc độ lưu thông của dòng chảy, cầm máu tạm thời để tránh làm tổn thương thành mạch, đồng thời tạo điều kiện để tiểu cầu bám dính vào thành mạch. Phản xạ co mạch rất quan trọng giúp cầm máu đối với những mạch máu nhỏ cũng như mao mạch. Nếu thành mạch bị tổn thương nhiều thì phản xạ co mạch sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn, có thể kéo dài trong vài phút cho đến vài giờ. Trong khi co mạch, cơ thể cũng ngay lập tức diễn ra quá trình hình thành nút tiểu cầu và đông máu.

2.2. Hình thành nút tiểu cầu

Khi thành mạch bị tổn thương, ngay lập tức quá trình kết dính tiểu cầu xảy ra. Với bề mặt gồ ghề và có lực hút tĩnh điện, lớp dưới niêm mạc lộ ra khi thành mạch tổn thương tạo điều kiện để kết dính tiểu cầu một cách dễ dàng. Sau khi kết dính, tiểu cầu bị thay đổi hình dạng và hoạt hóa, giải phóng các chất làm kết tập tiểu cầu và tạo thành nút tiểu cầu. Chỉ trong vòng vài phút, nút tiểu cầu đã phát triển về mặt kích thước để có thể nhanh chóng lấp kín mạch máu bị tổn thương. Không chỉ có nhiệm vụ lấp kín mạch máu bị tổn thương để cầm máu, nút tiểu cầu còn thực hiện nhiệm vụ thúc đẩy quá trình đông máu diễn ra. Trong trường hợp mạch máu bị tổn thương nhỏ, nút tiểu cầu có thể cầm máu nhanh chóng. Tuy nhiên, khi tổn thương lớn thì cần phải có cục máu đông hình thành.

2.3. Đông máu

Đông máu là quá trình máu chuyển từ thể lỏng sang thể đặc khi mạch máu bị tổn thương. Quá trình này chịu ảnh hưởng của hơn 50 chất và bao gồm chuỗi các phản ứng xảy ra liên tiếp nhau theo thứ tự sau:

• Hình thành phức hệ prothrombinase (thromboplastin hoạt hóa) thông qua đường nội sinh và đường ngoại sinh: Quá trình đông máu khởi phát thông qua 2 đường là nội sinh – huyết tương tiếp xúc với lớp dưới nội mạc mang điện tích âm (khi thành mạch bị tổn thương và làm lộ lớp dưới nội mạc) và ngoại sinh – các yếu tố tổ chức tham gia hoạt hóa trực tiếp. Kết quả là hình phức hệ prothrombinase.
• Hình thành thrombin: Quá trình hình thành thrombin sau khi phức hệ prothrombinase được thành lập diễn ra nhanh chóng. Thrombin đóng vai trò rất quan trọng trong đông máu và cầm máu bằng cách chuyển hóa fibrinogen thành fibrin và hoạt hóa các yếu tố để ổn định sợi huyết. Khi thrombin được hình thành, quá trình điều hòa ngược dương tính cũng xảy ra để tạo ra nhiều thrombin hơn nữa, giúp quá trình đông máu được tiếp diễn đến khi xảy ra cơ chế ngăn chặn.
• Hình thành fibrin: Khi thrombin được hình thành sẽ thủy phân fibrinogen để tạo ra fibrin đơn phân, các fibrin đơn phân lại trùng hợp với nhau để tạo thành sợi fibrin để dẫn đến việc hình thành mạng lưới cục máu đông. Mạng lưới cục máu đông là một khối gel hóa bền vững giam giữ các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.
• Cục máu đông được hình thành có tác dụng ngăn cản tình trạng chảy máu, giúp cầm máu. Tuy nhiên, sau đó nó co lại dưới tác động của tiểu cầu, đồng thời nó sản xuất ra huyết thanh. Khác với huyết tương, huyết thanh không chứa các yếu tố làm đông máu. Cục máu đông co lại giúp vết thương được lấp kín một cách chặt chẽ hơn và làm ổn định máu chảy.

2.4. Tan máu đông

Giai đoạn này còn gọi là tiêu sợi huyết, sau khi cục máu đông lấp kín vùng mạch máu bị tổn thương, nó sẽ bị sẹo hóa, sau đó tan ra để lòng mạch được thông thoáng, mạch máu tiếp tục tuần hoàn để đảm bảo việc nuôi dưỡng các tổ chức bên dưới vùng bị tổn thương.

3. Các rối loạn đông, cầm máu thường gặp

Các rối loạn đông, cầm máu thường gặp có:

• Thiếu hụt vitamin K: Vitamin này đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp các yếu tố đông máu ở gan. Do đó, nếu thiếu hụt vitamin K sẽ gây ra tình trạng xuất huyết.
• Bệnh ưa chảy máu – Hemophilia: Đây là căn bệnh di truyền qua nhiễm sắc thể do thiếu các yếu tố đông máu, thường phát hiện sau khi bị chấn thương.
• Bệnh giảm tiểu cầu nguyên phát: Triệu chứng của bệnh là xuất hiện nhiều nốt đỏ, xuất huyết trên khắp cơ thể.
• Huyết khối: Khi bị xơ vữa mạch máu, máu chảy chậm, bị chấn thương, hoặc nhiễm trùng, huyết khối sẽ gây thuyên tắc lòng mạch.
• Đông máu trong lòng mạch: Không thể duy trì cầm máu do thiếu hụt các yếu tố đông máu.

Quá trình đông máu là một cơ chế quan trọng trong quá trình cầm máu. Nếu quá trình này bị rối loạn thì có thể gặp phải là tăng đông – các yếu tố đông máu tăng hoạt hóa hoặc có thể là do cục máu đông (huyết khối) gây tắc mạch máu,… Để phòng bệnh huyết khối từ sớm thì hàng ngày nên sử dụng thêm sản phẩm Omega-3. Chọn Omega-3 có hàm lượng EPA và DHA cao, sử dụng nguyên liệu tinh chế nhập khẩu trực tiếp từ Na Uy. Omega-3 sẽ giúp giảm mảng bám trong lòng mạch và giúp mạch máu khỏe mạnh. Theo các nghiên cứu thì Omega-3 chứa EPA và DHA cao sẽ giúp giảm hình thành các mảng xơ vữa động mạch. Cùng với omega-3 thì người bệnh nên dùng thêm sản phẩm giúp tăng cường lưu thông máu nhờ có chứa các thành phần là các vitamin nhóm B(B1,B2, B6), Chondroitin, Cao Blueberry, Ginkgo Biloba. Viên uống được chuyên gia khuyên dùng giúp ngăn ngừa nguy cơ bị tai biến mạch máu não, bệnh mạch vành,…

Quá trình đông máu là quá trình phức tạp để tạo ra cục máu đông và là cơ chế quan trọng trong quá trình cầm máu, giúp cơ thể không mất máu. Nên thấy tình trạng khó cầm máu khi có tổn thương thì chớ chủ quan, nên đi khám ngay.