Tai biến mạch máu não là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Nếu như trước đây bệnh tai biến mạch máu não thường được xem là bệnh của người lớn tuổi, thì ngày nay bất kể ai cũng có thể trở thành nạn nhân của đột quỵ, từ người trẻ tuổi đến người già. Bài viết dưới sẽ cung cấp những thông tin quan trọng liên quan đến tai biến mạch máu não, cũng như cách phòng ngừa bệnh hiệu quả.

1. Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não (hay còn gọi là đột quỵ) là bệnh lý nguy hiểm và theo thống kê của WHO thì bệnh có nguy cơ gây tử vong cao hàng thứ 2 tại Việt Nam và thuộc top 10 thế giới. Tai biến mạch máu não là tình trạng mạch máu não (động mạch, mao mạch hoặc tĩnh mạch) bị tắc nghẽn hoặc vỡ đột ngột mà không do chấn thương sọ não. Do các mao mạch vỡ, tắc nghẽn thì các tế bào não sẽ thiếu hụt oxy và dưỡng chất nên bắt đầu chết dần. Thời gian càng lâu thì các tế bào não chết đi càng nhiều, khiến người bệnh gặp tổn thương nặng, thậm chí gây tử vong. Nếu may mắn được cứu sống thì người bệnh cũng dễ gặp những biến chứng nghiêm trọng như tê liệt tay chân, liệt nửa người, không thể giao tiếp… Có hai loại tai biến mạch máu não như sau:

• Thiếu máu não: Có khoảng 80% các ca bệnh tai biến mạch máu não là do thiếu máu cục bộ ở não. Khi lưu lượng máu lên não bị giảm hoặc tắc khiến không có đủ máu nuôi tế bào não, làm cho các tế bào não bị hoại tử. Trong thời gian 4 tiếng kể từ khi người bệnh có những triệu chứng tai biến đầu tiên, nếu không cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến tử vong.
• Xuất huyết não: Ca bệnh tai biến mạch máu não do xuất huyết não chiếm 20% trên tổng số ca bệnh. Xuất huyết não là tình trạng máu tràn vào mô não, gây phù não và tăng áp lực các mô xung quanh não. Các tế bào não sẽ dần chết đi và gây vỡ mạch não. Người bệnh có thể tử vong chỉ trong vài phút bị tai biến mạch máu não do xuất huyết não nên cần phải cấp cứu nhanh và kịp thời. Cũng vì thế mà tỷ lệ người bệnh tử vong do xuất huyết não thường cao hơn rất nhiều so với các trường hợp khác.

2. Các giai đoạn của tai biến mạch máu não

• Giai đoạn khởi đầu: Ở giai đoạn này chưa xảy ra những biểu hiện nghiêm trọng hoặc quá đặc trưng nên người bệnh dễ nhầm lẫn với các bệnh khác hoặc bỏ qua dấu hiệu bệnh.
• Giai đoạn quyết định: Sau giai đoạn khởi đầu, tai biến mạch máu não sẽ chuyển qua giai đoạn nặng hơn. Nếu phát hiện và được can thiệp ở giai đoạn này thì người bệnh vẫn có khả năng sống sót. Tuy nhiên sẽ có biến chứng nghiêm trọng như rối loạn thực vật, hôn mê, liệt nửa người,…
• Giai đoạn tiến triển: Giai đoạn tiến triển chính là giai đoạn cuối cùng và giai đoạn nguy hiểm nhất của bệnh. Nếu lỡ bỏ qua giai đoạn này thì người bệnh tai biến sẽ có nguy cơ tử vong rất cao. Các trường hợp cấp cứu, can thiệp trong giai đoạn này cũng khó khăn hơn và tỷ lệ thành công thấp hơn.

3. Dấu hiệu tai biến mạch máu não

Nếu nhận biết được các dấu hiệu của bệnh tai biến mạch máu não thì có thể giúp hạn chế tác hại của bệnh. Các triệu chứng tai biến mạch máu não từ nhẹ đến nặng có thể nhận biết đó là:

• Đau đầu, hoa mắt chóng mặt, khó chịu mệt mỏi
• Méo một bên miệng hoặc một bên mặt
• Ù tai, thị lực giảm sút, mắt mờ không nhìn thấy rõ
• Loạn ngôn, không biết mình nói gì, gặp khó khăn trong việc nói chuyện và phát âm rõ chữ
• Tê tay chân, không thể cử động hoặc nhấc tay cao qua khỏi đầu
• Mất thăng bằng
• Nhịp tim đập nhanh
• Sốt cao, hôn mê sâu

4. Nguyên nhân tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có thể xảy ra do nguyên nhân khác nhau tùy theo loại tai biến mà người bệnh mắc phải:

• Tai biến hay đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Người bệnh tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ thường do có máu đông chặn dòng chảy của máu cũng như oxy đi nuôi các tế bào não. Nguyên nhân là do các chất béo bám thành mảng, nằm ở động mạch và ngăn dòng chảy của máu. Tình trạng này được gọi là xơ vữa động mạch. Do đó có thể nói xơ vữa động mạch là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tai biến do thiếu máu cục bộ. Bên cạnh đó thì yếu tố tuổi tác cũng là nguy cơ dẫn đến tai biến mạch máu não do động mạch thường có xu hướng hẹp hơn khi tuổi tác cao nên khiến nguy cơ bị thiếu máu lên não cao hơn.
• Đột quỵ do xuất huyết não: Nguyên nhân chính của tình trạng tai biến mạch máu não do xuất huyết não là do huyết áp cao khiến các mạch máu trong hộp sọ vỡ ra và chảy máu vào xung quanh não.

Xem thêm: Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não nhiều người quan tâm

5. Nguy cơ tai biến mạch máu não

Bệnh tai biến mạch máu não có nguy cơ xảy ra với nhóm đối tượng dưới đây:

• Người thừa cân, béo phì
• Nghiện thuốc lá, thường xuyên hút thuốc
• Uống quá nhiều rượu, bia và đồ uống có cồn
• Ít vận động, tập thể dục
• Thường lo lắng, căng thẳng, bị rối loạn lo âu kéo dài
• Huyết áp cao (tăng huyết áp)
• Mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh lý tim mạch
• Có thói quen ăn món có hàm lượng chất béo, dầu mỡ cao
• Nam giới và nữ giới khi bước qua tuổi trung niên
• Tiền sử gia đình có người từng bị tai biến

6. Điều trị tai biến mạch máu não

Nguyên tắc chung để điều trị tai biến mạch máu não và đột quỵ là cấp cứu sớm và can thiệp chính xác, nhằm hạn chế các biến chứng cũng như giảm tối đa nguy cơ tử vong. Nên khi thấy có triệu chứng tai biến nhẹ hay nặng thì cần lập tức gọi xe cấp cứu và hỗ trợ đưa người bệnh đến bệnh viện. Cần lưu ý giữ cho người bệnh không bị té ngã, đặt người bệnh nằm nghiêng để bảo vệ đường thở. 

Trước và trong khi đưa người bệnh đi cấp cứu, tuyệt đối không cho người bệnh ăn uống gì và không tự ý điều trị bằng các biện pháp như châm cứu, bấm huyệt, đánh gió,… Đồng thời không nên cho người bị tai biến uống thuốc như thuốc huyết áp hoặc các loại thuốc khác mà chỉ nên theo dõi biểu hiện xem người bệnh có nôn mửa, co giật, méo miệng,… hay không.

Tại bệnh viện các bác sĩ sẽ chẩn đoán người bệnh có bị tai biến mạch máu não hay không theo 3 tiêu chuẩn lâm sàng là:

• Có triệu chứng thần kinh khu trú
• Triệu chứng xảy ra đột ngột
• Không có chấn thương sọ não

Nếu có đủ 3 tiêu chuẩn trên thì khả năng người bệnh bị tai biến mạch máu não lên đến 95 – 99%. Bác sĩ sẽ có thể chỉ định chụp não cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ não để xác định nguyên nhân tai biến mạch máu não là do tắc nghẽn mạch máu hay xuất huyết não từ đó có phương pháp can thiệp thích hợp để hạn chế ổ tổn thương lan rộng. Điều trị kịp thời và đúng cách sẽ giúp cứu sống người bệnh, hạn chế biến chứng mà còn giúp người bệnh phục hồi nhanh nhất, phòng ngừa nguy cơ đột quỵ tái phát.

7. Di chứng tai biến mạch máu não

Di chứng, biến chứng tai biến mạch máu não ở người bệnh tùy thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân tai biến, người bệnh có được điều trị kịp thời hay không, phương pháp điều trị có phù hợp với nguyên nhân tai biến không… Người bệnh càng được cấp cứu sớm thì sẽ càng tránh được các biến chứng nguy hiểm, một số biến chứng thường gặp có:

• Phù não
• Động kinh
• Huyết khối tĩnh mạch sâu
• Liệt một bên tay, chân hoặc cả hai bên
• Mất khả năng vận động
• Rối loạn nuốt
• Xẹp phổi
• Viêm phổi
• Nhồi máu cơ tim
• Đau vai
• Nhiễm trùng đường tiết niệu
• Co cứng cơ
• Lo lắng, căng thẳng quá mức
• Rối loạn giấc ngủ
• Trầm cảm

Thông thường, phải mất ít nhất 30 ngày thì một người bị tai biến mạch máu não mới có thể hồi phục. Tuy nhiên, cũng có trường hợp, các biến chứng tai biến mạch máu não kéo dài vĩnh viễn, chỉ có thể can thiệp để làm thuyên giảm biến chứng, không thể hồi phục hoàn toàn.

8. Chăm sóc bệnh nhân tai biến mạch máu não

Cách chăm sóc người bệnh tai biến mạch máu não phụ thuộc vào biến chứng mà người bệnh gặp phải. Tuy nhiên khi chăm sóc người bệnh tai biến mạch máu não đều cần lưu ý một số vấn đề:

• Với người bệnh không cử động được, bị liệt nửa người hoặc toàn thân thì chú ý hỗ trợ người bệnh xoay trở tư thế thường xuyên (30 phút/lần).
• Thường xuyên vệ sinh vùng kín để tránh nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Người bệnh cần một chế độ dinh dưỡng đầy đủ các nhóm chất, chế biến món ăn dạng loãng, mềm và ăn chậm để tránh gây sặc dẫn đến viêm phổi do hít sặc.
• Thực hiện đúng phác đồ điều trị của bác sĩ.
• Chú ý giữ phòng ngủ người bệnh được sạch sẽ, thoáng mát, yên tĩnh, giúp người bệnh được nghỉ ngơi tốt hơn.
• Có thể áp dụng tập vật lý trị liệu, châm cứu, massage,… để tăng tỷ lệ phục hồi với người bệnh bị căng cứng cơ, liệt nửa người…
• Nên kiên nhẫn, nhẹ nhàng với người bệnh, nói chuyện, quan tâm để người bệnh không thấy chán nản, suy nghĩ tiêu cực ảnh hưởng đến quá trình điều trị.

9. Phòng ngừa tai biến mạch máu não

Để phòng ngừa tai biến mạch máu não thì mọi người cần lưu ý:

• Nên ăn đủ bữa, có chế độ ăn uống đầy đủ, cân bằng chất dinh dưỡng và nên hạn chế các loại thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo, cholesterol,… nên ăn rau củ quả, hải sản, trứng, các loại đậu, thịt trắng, ngũ cốc…
• Không sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn và các chất kích thích.
• Thường xuyên tập thể dục 30 phút/ngày, mỗi tuần từ 3 – 4 ngày.
• Ổn định cân nặng, tránh thừa cân béo phì.
• Tránh tăng huyết áp.
• Tránh các yếu tố gây căng thẳng.
• Hạn chế thức khuya, đảm bảo chất lượng giấc ngủ.
• Khám sức khỏe và tầm soát đột quỵ định kỳ.

Ngoài ra để hỗ trợ điều trị tai biến mạch máu não và phòng bệnh từ sớm thì có thể chọn dùng thêm sản phẩm có chứa Blueberry, Ginkgo biloba, Natri chloride, Fursultiamine, Pyridoxine có tác dụng giúp tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ bảo vệ hệ thần kinh và cải thiện tình trạng tê bì chân tay, dị cảm đầu chi, cải thiện các triệu chứng tiền đình do thiểu năng tuần hoàn. Hỗ trợ giảm đau dây thần kinh, đau mỏi lưng và vai gáy, đau do thoái hóa xương khớp. Thích hợp với người bị xơ vữa động mạch, tai biến mạch máu não, rối loạn tiền đình, Alzheimer, hoa mắt chóng mặt, đau nửa đầu, lưu thông máu kém, mất ngủ, tê chân tay. Đồng thời sử dụng hàng ngày viên uống Omega 3 nguyên liệu được nhập khẩu hoàn toàn từ Na Uy, cung cấp đầy đủ cả EPA và DHA, dầu đậu nành, Gelatin, Glycerin, Sorbitol, ethyl vanillin, nipagin, nipasol. Sản phẩm thích hợp phòng và điều trị  xơ vữa động mạch, mỡ máu cao, bệnh tim mạch.

Tai biến mạch máu não là bệnh lý nguy hiểm, cần được điều trị kịp thời, đúng cách để tránh nguy hiểm tới sức khỏe và tính mạng người bệnh.

Bài viết liên quan:

• Người bị tai biến sống được bao lâu?
• Bệnh tai biến mạch máu não có chữa được không?