9 bài thuốc đông y trị viêm họng hiệu quả

9 bài thuốc đông y trị viêm họng được tổng hợp dưới đây hy vọng sẽ hữu ích khi bạn cần để điều trị bệnh viêm họng – bệnh lý khá phổ biến mà ai cũng có thể gặp phải. 

1. Nguyên tắc chữa viêm họng theo Đông y

Theo Tây y thì bệnh viêm họng chủ yếu xảy ra do một số nguyên nhân chính như virus cúm, virus sởi, virus Adenovirus…, do khuẩn phế cầu, Hemophilus influenzae, tụ cầu, liên cầu… Bệnh thường gặp ở những người mắc bệnh  viêm xoang, viêm mũi hoặc viêm amidan, ảnh hưởng từ dịch mủ xoang, mũi đi qua họng lâu ngày sẽ khiến niêm mạc họng bị viêm nhiễm. Bệnh cũng có thể gặp ở những người mắc chứng trào ngược dạ dày, dịch vị axit có trong dạ dày trào ngược lên thực quản sẽ phá hỏng niêm mạc họng. Tây y thường điều trị bằng cách chữa từ căn nguyên gây bệnh.

Theo quan niệm của y học cổ truyền, chứng bệnh viêm họng mãn tính có nguyên nhân do chính khí suy giảm, phong nhiệt, phong hàn, phế vị nhiệt thịnh. Bệnh cũng có thể do chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng của người bệnh thiếu khoa học dẫn đến sức khỏe suy giảm, sức đề kháng yếu kém vô tình khiến các vi khuẩn, virus gây bệnh dễ xâm nhập, gây nên viêm họng mãn tính.

Các bài thuốc Đông y đi sâu vào cơ thể, đẩy lùi căn nguyên gây bệnh từ bên trong. Thuốc tập trung vào khu tà, nâng cao chính khí, đồng thời bồi bổ chức năng tạng thận, phế, can, tỳ… Nên điều trị bệnh viêm họng thường điều trị theo từng thể bệnh. 

Nguyên tắc chữa viêm họng bằng phương pháp y học cổ truyền chú trọng khu tà. Giai đoạn đầu, phế vệ còn tồn tại nhiều tà khí nên dùng pháp sơ giải, tuyệt đối không nên lạm dụng các thuốc đắng lạnh. Nếu như tà khí truyền vào lý, lúc này với ứng dụng phép thanh nhiệt. Người bệnh nên ngậm thuốc trong miệng và từ từ nuốt để tính thuốc thấm vào phế vệ, sau đó kết hợp điều trị tại chỗ và điều trị toàn thân để tăng cường hiệu quả. Tình trạng viêm họng có đặc trưng yết hầu sưng đau, người bệnh luôn có cảm giác ngứa ngáy ở họng, thích khạc nhổ. Sau đó nếu tà khí xâm nhập vào khí huyết sẽ gây sốt hoặc tiết nhiều đờm rãi. Nặng hơn là tình trạng yết hầu nghẹn đau, khó ăn khó nuốt, họng viêm sưng đỏ, lưỡi gà đỏ, nhiệt tụ nên lưỡi đỏ hoặc hồng nhợt. 

Yết hầu là cửa ngõ của phế, là nơi có nhiều đường kinh mạch đi qua giữ nhiệm vụ bảo vệ phế trước các dị nguyên xâm nhập. Khi yết hầu bị xâm nhập bởi ngoại tà sẽ có sự giao tranh giữa chính khí và tà khí gây ra sốt, cổ họng đau và sưng… Trường hợp chính khí khoẻ thì tà khí có thể bị đẩy lui, bệnh tự cải thiện và khỏi hẳn. Trường hợp chính khí bị suy giảm, nếu như không được điều trị kịp thời có thể tăng tình trạng sưng và đỏ, loét… ảnh hưởng phế và hầu họng nghiêm trọng hơn.

2. Tổng hợp các bài thuốc đông y trị viêm họng hiệu quả nhất

2.1. Bài thuốc đông y trị viêm họng thể ngoại cảm phong hàn

Viêm họng ở thể ngoại cảm phong hàn, người bệnh thường sẽ bị ngạt mũi, nặng tiếng, người hay có cảm giác ớn lạnh nhưng không bị đổ mồ hôi. Cổ họng có dấu hiệu hơi sinh, nuốt có cảm giác vướng. Có thể còn có thể bị đau đầu, sợ gió, đau mỏi thân mình, sốt vừa, chán ăn. Khi bắt mạch cho kết quả mạch phù hoàn.

Cách điều trị viêm họng thể này theo đông y cần áp dụng phương pháp sơ giải biểu tà và bài thuốc Kinh phòng bại độc tán có thể đáp ứng tốt.

• Nguyên liệu: 12g phòng phong, 12g độc hoạt, 12g kinh giới, 12g tiền hồ, 12g sài hồ, 12g xuyên khung, 12g cát cánh, 12g chỉ xác, 12g cam thảo, 12g khương hoạt, 12g phục linh, 10 lá bạc hà và 7 lát gừng tươi.
• Cách thực hiện: Cho các nguyên liệu vào ấm sau đó thêm 1,2l nước sắc đến khi còn 120ml thì tắt bếp. Tiếp đến bỏ bã, chia nước thuốc làm 5 lần uống, dùng 1 thang/ ngày.

Để hiệu quả hơn người bệnh có thể kết hợp với bài thuốc nhai ngậm gồm 1 miếng củ xạ can và 1 miếng sinh khương. Đem nhai nuốt nước, bỏ bã, áp dụng 4 – 5 lần/ ngày.

2.2. Trị bệnh viêm họng thể kinh dương minh tích nhiệt theo đông y

Đặc trưng của bệnh viêm họng thể kinh dương minh tích nhiệt là họng sưng đỏ và đau nóng, bị sốt nhưng không sợ lạnh mà sợ nóng. Người bệnh còn có cảm giác như bị đốt ở trong họng, người luôn trong trạng thái mệt mỏi, bồn chồn trong bụng. Tiểu tiện vàng và đại tiện táo, mạch hồng đại.

Để điều trị bệnh viêm họng ở thể này cần tuân thủ phương pháp thanh tiết uất nhiệt và bài thuốc Lương cách tán có thể đáp ứng tốt.

• Nguyên liệu: 10g chi tử, 10g hoàng cầm, 10g bạc hà diệp, 10g liên kiều, 20g đại hoàng, 20g cam thảo và 20g mang tiêu.
• Cách thực hiện: Đem các vị thuốc trên (trừ bạc hà diệp và mang tiêu) sao giòn rồi mới trộn mang tiêu vào tán thành bột mịn. Mỗi lần uống 10g với nước sắc bạc hà diệp, sử dụng 4 lần/ ngày. Trẻ nhỏ cần chú ý giảm liều nếu áp dụng bài thuốc.

Người bệnh cũng có thể kết hợp với bài thuốc nhai ngậm: Chuẩn bị 3 miếng sơn đậu căn và 3 lá húng chanh đem rửa sạch và dùng nhai nuốt nước bỏ bã, áp dụng 5 – 6 lần/ngày. 

2.3. Thuốc đông y trị viêm họng thể ngoại cảm phải dịch độc thời khí

Người bệnh thường có cảm giác trong họng khô ngứa và sưng đau. Việc ăn uống thường gặp khó khăn, hay bị nghẹn, có xu hướng thích uống nước lạnh, thấy có dấu hiệu sốt cao, khát và mạch sác. Thể bệnh này rất dễ lây lan khi có tiếp xúc gần. Để điều trị cần áp dụng phương pháp thanh hỏa giải độc. Bài thuốc Thanh yết lợi cách thang có thể giúp ích với người bệnh thể này.

• Nguyên liệu: 10g cam thảo, 10g nhân sâm, 8g hoàng liên, 12g hoàng cầm, 12g ngưu bàng tử, 12g bạch linh, 12g bạch thược, 12g phòng phong, 12g cát cánh, 12g thăng ma và 7 lát sinh khương.
• Cách thực hiện: Đem sắc các vị thuốc trên với 1.2 lít nước trên lửa nhỏ cho đến khi thu 120ml. Sau đó bỏ phần bã, chia nước thuốc làm 5 lần uống/ ngày.

Bài thuốc nhai ngậm kết hợp gồm có 3 miếng xạ can, 3 lá hoắc hương và 1 miếng sinh khương. Đem nhai nuốt nước nhả bã, thực hiện 4 – 5 lần/ ngày.

2.4. Bài thuốc đông y trị viêm họng thể đàm hỏa

Bệnh viêm họng thể này có thể khiến vùng yết hầu bị sưng đau, nuốt nước bọt sẽ có cảm giác đau hơn. Người bệnh luôn thấy lợm giọng buồn nôn, trong người ậm ạch khó chịu, ăn uống còn gặp khó khăn, bị đau khi nuốt. Ngại nói, đôi khi còn bị khó thở, thở khò khè, tâm phiền và mạch hoạt sác.

Phương pháp tiêu đàm chí yết thống thường được áp dụng để điều trị và bài thuốc Địch đàm thang rất phù hợp.

• Nguyên liệu: 10g thạch xương bồ, 10g cam thảo, 10g chỉ thực, 10g đởm linh, 20g bán hạ, 16g quất hồng bì, 16g phục kinh, 8g nhân sâm, 8g trúc nhự và 5 lát sinh khương.
• Cách thực hiện: Bán hạ khương chế, trần bì khứ bạch. Cho hết tất cả các vị thuốc trên vào ấm sắc với 1.2 lít nước sắc lấy 120ml. Bỏ bã và chia đều nước thuốc làm 5 lần uống/ ngày.

Người bệnh kết hợp với bài thuốc nhai ngậm gồm Cam thảo và ô mai nhục vừa 1 miếng. Nhai nuốt nước nhả bã và nên áp dụng khoảng 5 – 6 lần/ ngày.

2.5. Bệnh viêm họng thể khí hư theo đông y

Bệnh viêm họng thể khí hư khiến cho cổ họng khô và hơi sưng, kèm theo tình trạng đau nhức, nuốt nước bọt sẽ càng đau thêm. Khi ăn uống sẽ thấy khó nuốt và đau nghẹn. Cảm giác đau thường nhiều lên vào lúc gần trưa và người luôn trong trạng thái mệt mỏi, tay chân mềm nhão, đại tiện phân lỏng và mạch hư nhược. Muốn điều trị cần tuân thủ phương pháp bổ sung ích khí và sinh tân dịch. Bài thuốc Bổ trung ích khí thang gia giảm sẽ có thể đáp ứng.

• Nguyên liệu: 12g thăng ma, 12g nhân sâm, 12g trần bì, 12g đương quy, 12g sài hồ, 12g thiên hoa phấn, 12g bạch truật, 24g hoàng kỳ và 10g cam thảo.
• Cách thực hiện: Cam thảo chích, đương quy tửu tẩy, nhân sâm bỏ cuống, trần bì khứ bạch, hoàng kỳ mật sao, sau đó cho hết các vị thuốc vào ấm, thêm 1.8 lít nước. Sắc trên lửa nhỏ đến khi cạn còn 200ml thì tắt bếp, bỏ bã và chia đều làm 5 lần uống/ ngày.

Kết hợp bài thuốc nhai ngậm để có hiệu quả tốt nhất với 3 miếng sơn đậu căn, 1 vỏ quýt sạch và 1 ly nước 1 lá to. Đem nhai các nguyên liệu rồi từ từ nuốt nước cốt, nhả bã.

2.6. Thuốc đông y trị viêm họng thể thận âm hư cảm nhiễm ngoại tà

Triệu chứng đặc trưng của thể viêm họng này là cổ họng khô và sưng đau. Người bệnh thường xuyên có cảm giác nóng rát và khó chịu ở yết hầu, nuốt nước bọt khó khăn và đau. Người bệnh còn thấy phiền muộn, háo khát, ăn uống nghẹn và khó nuốt. Kèm theo đó là các biểu hiện đau lưng, ù tai, tiểu tiện vàng sẻn, đại tiện táo. Rêu lưỡi vàng và chất lưỡi đỏ, mạch tế sác.

Điều trị bệnh viêm họng thể thận âm hư cảm nhiễm ngoại tà cần áp dụng phương pháp tư âm bổ thận và bài thuốc Ngọc nữ tiễn thích hợp để áp dụng.

• Nguyên liệu: 12g ngưu tất, 12g tri mẫu, 20g sinh địa, 16g mạch môn đông và 24g sinh thạch cao.
• Cách thực hiện: Đem các vị thuốc cho hết vào ấm thêm 1.8 lít nước vào sắc cho đến khi còn 150ml. Sau đó lọc bỏ bã, chia đều nước thuốc làm 5 lần uống/ ngày.

Kết hợp bài thuốc nhai ngậm có 1 ít tam thất và 1 ly nước 1 lá to. Đem tam thất ẩm nước muối ủ trong 5 – 7 ngày rồi thái mỏng và sao giòn. Trộn vào trong ly nước 1 lá to rồi nhai tinh ngậm. Nuốt dần cả nước và bã, áp dụng 7 – 10 lần/ngày. 

2.7. Trị bệnh viêm họng thể tỳ hư can uất theo đông y

Bệnh viêm họng thể tỳ hư can uất có thể khiến cổ họng khô, hơi sưng lên và có cảm giác đau. Đau tăng khi nuốt nước bọt, ăn uống thường bị đau nghẹn và khó nuốt. Người bệnh còn có thể bị đau ở 2 bên mạn sườn, cổ họng thỉnh thoảng nóng lên, lợm giọng, buồn nôn. Người luôn có cảm giác mệt mỏi, ăn uống kém tiêu, đại tiện bất thường. Khi quan sát dễ thấy rêu lưỡi vàng cáu và mạch huyền.

Để điều trị bệnh viêm họng thể này cần áp dụng phương pháp bổ tỳ sơ can và bài thuốc Quy tỳ thang kết hợp với Tiêu dao tán thích hợp để áp dụng.

• Nguyên liệu: 8g nhân sâm, 8g cam thảo, 8g bạc hà, 8g viễn chí, 4g mộc hương, 10g sài hồ, 10g đương quy, 10g thược dược, 12g phục thần, 12g bạch truật, 12g long nhãn nhục, 12g hoàng kỳ và 12g toan táo nhân.
• Cách thực hiện: Hoàng kỳ bỏ gốc cuống mật chích, phục thần bỏ lõi gỗ, cam thảo chích, viễn chí bỏ lõi tẩm nước gừng sao vàng, toan táo nhân sao vàng cánh gián. Sau đó cho tất cả các vị thuốc vào ấm đun với 1.5 lít nước trên lửa nhỏ thu lấy 250ml đem lọc bỏ bã. Ngày sắc 1 thang, chia đều làm 5 lần uống.

Người bệnh có thể kết hợp bài thuốc Quy tỳ thang với Tiêu dao tán mới có thể đáp ứng với bệnh viêm họng thể tỳ hư can uất. Cần chuẩn bị Tam thất đã tẩm nước muối và ủ 5 – 7 ngày. Thái mỏng vị thuốc rồi sao giòn dung nhai nuốt tử từ cả nước và bã. Bạn nên áp dụng 7 – 10 lần/ ngày.

2.8. Phế vị nhiệt thịnh

Để chữa viêm họng ở thể phế vị nhiệt thịnh, nguyên tắc điều trị là thanh nhiệt giải độc, lợi hầu tiêu thũng. Áp dụng bài thuốc thanh hầu lợi cách thang (Hầu chứng toàn khoa tử trận tập). Nếu như đại tiện bí, thể trạng bội đại hoàng, khô cổ thì thêm vị thuốc thiên hoa phấn. Người bệnh có đờm nhiều bổ sung thêm qua lâu nhân, bối mẫu. Trường hợp sốt cao thì sắc thêm thạch cao, tri mẫu. Trường hợp họng sưng nhiều cho thêm đan bì, xích thược.

• Nguyên liệu: 12g kim ngân hoa, 12g liên kiều, 6g đại hoàng, 10g hoàng cầm, 10g chi tử, 6g bạc hà, 12g ngưu bàng tử, 10g kinh giới, 10g phòng phong 6g huyền minh phấn.
• Cách thực hiện: Cho vị thuốc vào chậu nước rửa sạch và để ráo nước. Sau đó sắc thêm cùng với 1,5l nước đến khi thuốc còn 2/3 ấm thì tắt bếp. Người bệnh dùng uống 2 lần/ngày và kiên trì áp dụng trong vòng  2 – 3 tuần để thải vị nhiệt khỏi cơ thể.

2.9. Các bài thuốc đông y khác trị viêm họng hạt

Bài thuốc 1

• Nguyên liệu: 12g kinh giới, 6g bạc hà, 12g liên kiều, 4g cam thảo, 20g kim ngân, 4g cát cánh, 12g sinh địa, 12g cương tàm, 12g ngưu bàng, 12g huyền sâm.
• Cách thực hiện: Đem các nguyên liệu đem rửa sạch và sắc cùng với 1l nước uống. Sắc thuốc đến khi liều dùng cạn còn 2/3 ấm dùng uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang và chia ngày làm 2 lần. Nên uống thuốc vào lúc bụng đói.

Bài thuốc 2

• Nguyên liệu: 16g kinh giới, 8g bạc hà, 12g huyền sâm, 4g xạ can, 12g  kim ngân, 12g sinh địa, 8g tang bạch bì, 8g cỏ nhọ nồi.
• Cách thực hiện: Đem nguyên liệu rửa sạch bụi bẩn rồi để ráo nước. Cho thuốc sắc uống mỗi ngày 1 thang và chia ngày làm 2 lần. Người bệnh nên uống vào lúc bụng đói để tăng hiệu quả điều trị viêm họng hạt.

Bài thuốc 3

• Nguyên liệu: 10g ké đầu ngựa, 10g hoa ngũ sắc, 12g hà thủ ô, 8g bạch đồng nữ, 8g dây vằng.
• Cách thực hiện: Nếu dược liệu còn tươi thì đem phơi khô nấu nước uống dần hàng ngày. Mỗi lần sắc uống cùng với 1l nước. Trung bình mỗi ngày uống 2 – 3 lần, nên uống khoảng 30 phút sau khi ăn là tốt nhất. Sử dụng đều đặn trong vòng khoảng 1 tuần sẽ nhận thấy triệu chứng viêm họng hạt cải thiện rõ rệt.

Bài thuốc 4

• Nguyên liệu: 12g huyền sâm, 10g thăng ma, 12g thổ phục linh, 10g tiền hồ, 8g ngưu bàng tử, 6g xạ can, 6g sinh địa, 8g liên kiều, 8g hoàng bá, 8g kinh giới, 6g cát cánh…
• Cách thực hiện: Đem nguyên liệu rửa cho sạch sẽ bụi bẩn. Cho hết tất cả các vị thuốc vào sắc cùng với 1l nước. Sắc thuốc đến khi thuốc cạn còn chừng 1/3 thì lấy xuống để nguội rồi uống. Trung bình mỗi ngày nên uống một thang thuốc, thời điểm uống tốt nhất uống vào lúc bụng đói.

3. Lưu ý khi dùng thuốc đông y trị bệnh viêm họng

Các bài thuốc Đông y chữa bệnh nói chung và trị viêm họng bằng thuốc đông y đều an toàn và phù hợp với mọi người. Nhiều bài thuốc đông y không chỉ mang đến kết quả khả quan với việc điều trị bệnh mà còn giúp tăng cường lưu thông khí huyết, bồi bổ sức khỏe nhờ đó ngăn ngừa bệnh tái phát sau điều trị. Nhưng để điều trị viêm họng bằng đông y, người bệnh cần lưu ý:

• Các bài thuốc đông y mặc dù có ưu điểm lành tính nhưng tác dụng thường chậm. Đồng thời hiệu quả các bài thuốc vẫn còn nhiều hạn chế, thích hợp với các trường hợp bệnh nhẹ. Với các trường hợp bệnh viêm họng nặng, tổn thương ở niêm mạc đã trở nên nghiêm trọng thì người bệnh cần đi khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
• Do các bài thuốc đông y phát huy tác dụng chậm nên khi điều trị người bệnh cần kiên trì. Việc áp dụng không đều sẽ gây gián đoạn và làm giảm quá trình điều trị, có thể khiến cho các triệu chứng bùng phát mạnh hơn.
• Khi điều trị bằng các bài thuốc đông y nếu thấy có các dấu hiệu bất thường như đau bụng, tiêu chảy hay bị dị ứng khi dùng thuốc đông y thì hãy ngừng áp dụng ngay và đến bệnh viện khám ngay.
• Nếu có ý định kết hợp điều trị đông và tây y thì cần trao đổi trước với bác sĩ. Việc điều chỉnh liều lượng và thời gian dùng thuốc sẽ là rất cần thiết để có thể ngăn ngừa tương tác xảy ra.
• Người bệnh tuyệt đối không được tự ý thay đổi hay tăng giảm liều lượng của các vị thuốc trong mỗi bài thuốc đông y trị viêm họng.
• Người bệnh cần thay đổi chế độ dinh dưỡng giúp tăng sức đề kháng, dễ ăn khi đang đau họng như súp, cháo…
• Chú ý thường xuyên vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý, giữ ấm cho cơ thể, ăn uống và sinh hoạt điều độ… sẽ hỗ trợ điều trị hiệu quả và còn có thể giúp ngăn ngừa bệnh tái phát.
• Người bệnh có thể chọn xịt họng bằng sản phẩm xịt họng thảo dược an toàn, thích hợp với các đối tượng. Xịt họng này có Xuyên tâm liên, hoàng liên, hoàng cầm, bách bộ, xạ can, húng chanh, cỏ ngọt, mật ong, tinh dầu bạc hà, nước tinh khiết và phụ liệu vừa đủ có tác dụng tại chỗ, xịt họng có tác dụng giảm sưng đau rát ngứa họng, giúp giảm viêm họng, viêm amidan, thanh quản; phòng viêm nhiễm đường hô hấp do virus, vi khuẩn, sử dụng cho người bị ho gió, ho khan, ho có đờm, ho lâu ngày không khỏi, ho do cảm cúm, ho do thay đổi thời tiết, làm dịu cải thiện các triệu chứng của khô họng, viêm loét miệng – họng, tổn thương niêm mạc miệng, nhiệt miệng; ngăn ngừa các vấn đề như viêm nướu, viêm chân răng, viêm loét miệng… thích hợp dùng cho cả trẻ em, phụ nữ mang thai và cho con bú. 

Trên đây là các bài thuốc đông y trị viêm họng được nhiều người tin tưởng bởi sự lành tính và hiệu quả. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao và an toàn khi điều trị người bệnh cần lựa chọn địa chỉ uy tín, bác sĩ chuyên môn và nguồn dược rõ ràng. Nếu thấy có những dấu hiệu bất thường hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và hướng dẫn cách xử lý kịp thời.

Bài viết liên quan:

• 8 loại thuốc chữa viêm họng được nhiều người tin dùng
• Top 20 cách chữa viêm họng bằng thuốc nam cực kỳ hiệu quả
• 4 cách chữa viêm họng bằng diện chẩn không bằng thuốc