Viêm tiểu phế quản ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Viêm tiểu phế quản ở trẻ em là bệnh đường hô hấp thường gặp khi thời tiết chuyển lạnh. Nếu cha mẹ không kịp thời phát hiện và điều trị sẽ xảy ra những tình huống khó kiểm soát như trẻ khó thở, suy hô hấp… Cùng tìm hiểu về bệnh lý này để nhận biết, phòng và điều trị hiệu quả nhé.

1. Viêm tiểu phế quản ở trẻ em là gì?

Viêm tiểu phế quản là tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp do virus gây ra. Sau khi virus xâm nhập vào cơ thể, chúng sẽ gây viêm tiểu phế quản (các ống thở nhỏ của phổi) và làm sưng lên, gây cản trở quá trình lưu thông không khí qua phổi, khiến trẻ khó thở. Bệnh này thường phát triển mạnh mẽ trong điều kiện môi trường mát mẻ, thường là vào khoảng mùa đông và đầu xuân (khoảng từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, cao điểm nhất là khoảng tháng 1 và tháng 2). Trẻ nhỏ dễ mắc bệnh do hệ miễn dịch còn non yếu, đường thở nhỏ và dễ bị tắc nghẽn hơn những đứa trẻ lớn hơn. Bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với bệnh cảm lạnh thông thường do các triệu chứng ban đầu của bệnh khá giống với cảm lạnh. Các triệu chứng của bệnh có thể kéo dài vài ngày đến vài tuần, đôi khi có thể kéo dài tới một tháng.

Xem thêm: Viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và cách điều trị

2. Nguyên nhân gây viêm tiểu phế quản ở trẻ

Nguyên nhân chính gây viêm tiểu phế quản ở trẻ em là do các chủng virus đường hô hấp bao gồm cúm, virus hợp bào hô hấp (RSV – virus Respiratoire Syncytial). Rhinovirus, Adenovirus, virus Parainfluenza, siêu vi trùng ở người và vi khuẩn (nhưng rất hiếm gặp).

Virus sẽ sinh sôi và phát triển trong cơ thể người bệnh gây nhiễm trùng đường hô hấp trên như mũi, miệng và cổ họng. Sau đó lan rộng xuống khí quản và phổi gây ra tình trạng sưng, viêm các ống thở, thậm chí có thể làm chết các tế bào bên trong đường hô hấp. Các chủng virus lây bệnh này thường có khả năng lây lan khi trẻ tiếp xúc trực tiếp với chất nhầy hoặc nước bọt của người bệnh khi họ hắt hơi, thở khò khè, khi ho hay nói chuyện.

Trong số các virus có thể gây bệnh thì RVS là nguyên nhân thường gặp nhất, chiếm khoảng 30-50% tổng số ca bệnh. Virus này có khả năng lây lan và phát triển mạnh mẽ, dễ tạo thành dịch bệnh. Virus cúm là nguyên nhân gây khoảng 25% tổng số ca bệnh và Adenovirus chiếm 10%.

3. Trẻ nào có nguy cơ bị viêm tiểu phế quản?

Trẻ em là đối tượng dễ mắc viêm tiểu phế cầu. Nhưng một số trẻ có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn như:

• Trẻ dưới 2 tuổi, nhất là các bé dưới 6 tháng tuổi
• Trẻ số trong vùng dịch cúm hay các bệnh về viêm đường hô hấp trên do RSV gây ra
• Trẻ thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, khói thuốc lá
• Trẻ không được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ
• Trẻ sinh non
• Trẻ đã đi nhà trẻ
• Trẻ có tiền sử mắc các bệnh do virus gây ra như viêm mũi họng, viêm amidan, viêm VA,…
• Trẻ mắc các bệnh bẩm sinh như bệnh tim bẩm sinh, bệnh phổi bẩm sinh,…
• Trẻ bị suy giảm hệ miễn dịch
• Trẻ sống trong gia đình có anh, chị bị viêm tiểu phế quản.

4. Dấu hiệu viêm tiểu phế quản ở trẻ

Cha mẹ rất dễ nhầm các dấu hiệu ban đầu của bệnh viêm tiểu phế quản với bệnh cảm lạnh như nghẹt mũi, sổ mũi, ho nhẹ và sốt. Các triệu chứng này thường sẽ kéo dài trong khoảng 1 – 2 ngày. Sau đó, trẻ sẽ xuất hiện các triệu chứng sau:

• Ho nhiều, ho dữ dội
• Nôn mửa khi ho
• Sốt cao kéo dài, trên 3 ngày
• Mệt mỏi
• Cổ, ngực có biểu hiện “hút vào” rõ ràng khi trẻ hít thở
• Thở khò khè
• Khó thở, môi, đầu ngón tay có màu hơi xanh
• Thở nhanh hơn bình thường
• Tiêu chảy
• Mất nước, gặp khó khăn khi uống nước…

Đối với các trẻ trên 2 tuổi các biểu hiện thường nhẹ. Với các trẻ dưới 2 tuổi thì các triệu chứng sẽ xuất hiện ở dạng nặng hơn.

5. Biến chứng nguy hiểm bệnh tiểu phế quản ở trẻ

Bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ nhỏ có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, nhất là đối với trẻ sinh non hoặc đang gặp phải các vấn đề sức khỏe khác, mắc các bệnh mãn tính nếu không kịp thời phát hiện và điều trị. Các biến chứng thường gặp:

• Rối loạn chức năng hô hấp
• Suy hô hấp cấp
• Tràn khí màng phổi
• Ngưng thở
• Viêm phổi ở trẻ
• Xẹp phổi
• Viêm tai giữa ở trẻ
• Hen phế quản ở trẻ…

6. Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

Khi thấy trẻ có các dấu hiệu sau thì cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện khám:

• Khó thở sau khi ho
• Bỏ ăn
• Ngủ nhiều hơn bình thường, ngủ li bì, ngay cả khi trẻ bú
• Thường xuyên quấy khóc, dễ cáu gắt
• Sốt cao
• Có dấu hiệu mất nước như khô môi, khô miệng, không đi tiểu trong 6-8 giờ
• Đối với trẻ sơ sinh thấy thóp đầu bị lõm vào trong
• Khó thở, thở nhanh
• Khi trẻ thở, xương sườn, dạ dày bị hút vào
• Tức ngực

Đặc biệt là khi thấy có các biểu hiện sau thì nên đưa trẻ đi khám ngay lập tức:

• Các triệu chứng của bệnh viêm tiểu phế quản trở nên tồi tệ hơn
• Da nhợt nhạt, môi xanh
• Mất nước nghiêm trọng, từ chối uống nước
• Sốt cao kéo dài
• Ngủ li bì, khó đánh thức

7. Cách chẩn đoán bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ

Khi đưa trẻ đến khám tại bệnh viện, bác sĩ sẽ yêu cầu cha mẹ cung cấp thông tin về tiền sử bệnh và khám sức khỏe của trẻ. Tiếp đó bác sĩ sẽ khám cho trẻ, đặc biệt là khám phổi và cũng có thể yêu cầu thực hiện thêm một số xét nghiệm khác để chẩn đoán bệnh chính xác hơn, loại trừ các bệnh khác như viêm phổi và hen suyễn. Các xét nghiệm có thể được chỉ định:

• Chụp X-quang ngực: Phương pháp này cho thấy hình ảnh các mô bên trong, xương và các cơ quan, từ đó giúp bác sĩ phát hiện tình trạng viêm phổi ở trẻ.
• Xét nghiệm máu: Phương pháp này được thực hiện nhằm kiểm tra số lượng bạch cầu và oxy trong máu, giúp xác định nguyên nhân gây bệnh cho trẻ là do virus hay vi khuẩn hay do tác nhân nào khác.
• Đo oxy xung (hay đo SpO2): Nhờ xét nghiệm này mà bác sĩ có thể phát hiện sớm tình trạng thiếu hụt, hụt oxy trong máu. Bác sĩ sẽ đặt một bộ cảm biến nhỏ trên ngón tay hoặc ngón chân của trẻ. Khi máy hoạt động, xung điện từ được tạo ra, tập trung tại bộ bận được kẹp lại bởi máy đo. Sau đó, bộ phận thăm thăm dò sẽ tiếp nhận tín hiệu và trả thông tin, hình ảnh đã được xử lý qua mạch điện và bộ vi xử lý lên màn hình máy.
• Xét nghiệm siêu vi: Bác sĩ sẽ dùng gạc hoặc tăm bông lấy dịch nhầy ở mũi và họng của trẻ để phát hiện sự tồn tại của RSV và một số loại virus khác một cách nhanh chóng.

8. Cách điều trị bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ nhỏ

Hiện chưa có thuốc điều trị viêm tiểu phế quản ở trẻ em nên điều trị chủ yếu là làm giảm nhẹ và điều trị các triệu chứng. Trẻ bị viêm tiểu phế quản là bệnh do virus gây ra nên thuốc kháng sinh sẽ không được sử dụng trừ các trường hợp trẻ bị bội nhiễm do vi khuẩn gây ra. Cùng với điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ thì cha mẹ cần lưu ý chăm sóc trẻ:

• Cho trẻ uống nhiều nước hơn ngày thường để tránh tình trạng mất nước ở trẻ
• Cho trẻ ăn uống đủ chất, không bỏ bữa
• Vệ sinh mũi và miệng của trẻ bằng nước muối sinh lý, vệ sinh tai cho trẻ hàng ngày
• Theo dõi các triệu chứng của trẻ
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, phấn hoa và các mùi kích thích khác
• Cho trẻ tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ

Xem thêm: Trẻ em bị viêm tiểu phế quản bội nhiễm: Mẹ cần làm gì?

Với trẻ gặp các vấn đề nghiêm trọng về đường hô hấp hay có biểu hiện mất nước thì cần được đưa đến bệnh viện khẩn cấp. Các biện pháp y tế thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị bệnh cho trẻ gồm:

• Dịch truyền tĩnh mạch (IV) để bù nước và điện giải cho trẻ nếu trẻ có biểu hiện mất nước nghiêm trọng và từ chối uống nước
• Sử dụng máy thở để giúp trẻ thở dễ dàng hơn, ổn định nhịp thở
• Hút dịch nhầy từ mũi và miệng của trẻ để, giúp trẻ dễ thở, không khí lưu thông dễ dàng
• Mẹ kê gối dưới đầu để nâng cao đầu của trẻ khi ngủ. Lưu ý, mẹ không nên dùng chung gối với trẻ sơ sinh
• Cho trẻ uống thuốc hạ sốt, giảm đau
• Dùng máy phun sương để tạo độ ẩm trong phòng, không gian phòng thoáng mát, trẻ cảm thấy thoải mái và dễ chịu hơn…

9. Phòng ngừa viêm tiểu phế quản ở trẻ

Theo kết quả nghiên cứu thì bệnh viêm tiểu phế quản ở trẻ em có khả năng tái phát đến 75% trong vòng 1 năm sau khi bệnh đã được điều trị hoàn toàn. Do đó cha mẹ cần có biện pháp để chủ động phòng ngừa để trẻ không mắc bệnh viêm tiểu phế quản hoặc ngăn ngừa bệnh tái phát bằng các lưu ý sau:

• Do viêm tiểu phế quản ở trẻ em là bệnh lây truyền qua đường hô hấp nên cách ngăn ngừa sự lây lan của bệnh hiệu quả nhất là thường xuyên rửa tay, khử khuẩn và đeo khẩu trang trước và sau khi chăm sóc trẻ bị bệnh.
• Cách ly trẻ với những đứa trẻ khác khi trẻ có các biểu hiện của bệnh viêm tiểu phế quản và ngược lại nhằm ngăn chặn sự lây lan virus.
• Tiêm Palivizumab, nhất là các trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao để phòng ngừa sự tấn công của RVS.
• Cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày.
• Nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời vì sữa mẹ có các kháng thể giúp trẻ chống lại nhiễm trùng và có thể giúp trẻ ngăn ngừa bệnh viêm tiểu phế quản.
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với môi trường nhiều khói bụi, nhất là khói thuốc lá.
• Thường xuyên vệ sinh không gian sống, đồ chơi và các đồ vật trẻ thường tiếp xúc.
• Tránh cho trẻ dùng chung đồ cá nhân với người khác, đặc biệt là những người đang có dấu hiệu sổ mũi, ho, sốt,…
• Tập cho trẻ thói quen dùng giấy che miệng khi ho hoặc hắt hơi, sau đó vứt giấy vào thùng rác.
• Giữ ấm cho trẻ không để trẻ bị lạnh nhất là khi trời trở lạnh.
• Cho trẻ ăn uống đầy đủ, đảm bảo cung cấp đủ 4 nhóm dinh dưỡng chính: Chất bột đường, chất béo, protein, vitamin và khoáng chất…
• Cha mẹ nên tiêm phòng cúm định kỳ cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên sẽ giúp trẻ tăng sức đề kháng, hỗ trợ miễn dịch cho trẻ.

Viêm tiểu phế quản ở trẻ em là bệnh khá phổ biến và ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của trẻ, do đó khi thấy dấu hiệu của bệnh thì cha mẹ cần đưa trẻ đi khám để điều trị kịp thời, đúng cách.

Bài viết liên quan:

• Nguyên nhân và cách điều trị viêm phế quản phổi ở trẻ em
• Bệnh viêm phế quản co thắt ở trẻ: Nguyên nhân và cách điều trị
• Bệnh viêm phế quản ở trẻ: Cần phát hiện sớm để điều trị

Nguồn tham khảo

• [1] Pediatric Bronchiolitis. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519506/
• [2] Bronchiolitis. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bronchiolitis/symptoms-causes/syc-20351565
• [3] Bronchiolitis in Children. https://www.cedars-sinai.org/health-library/diseases-and-conditions—pediatrics/b/bronchiolitis-in-children.html
• [4] Bronchiolitis. https://kidshealth.org/en/parents/bronchiolitis.html